Η απογύμνωση του «εθνικού διχασμού»

Η αγαπημένη φίλη μου, η Σοφία, βρίσκεται κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς σε ένα απολογιστικό αδιέξοδο. Ένεκα της ημέρας θαρρεί ότι πρέπει να το κάνει, πιέζει τον εαυτό της (όπως και για πολλά άλλα πράγματα εδώ και πάνω από 30 χρόνια) και μπαίνει, προφανώς, στον κόσμο της απογοήτευσης. Με ώρες να απομένουν για το δημοψήφισμα, θέλω να την ειδοποιήσω ότι τώρα είναι μια καλή ώρα για να κάνει έναν απολογισμό.

Πάντα μου άρεσε να νιώθω ότι είμαι μέρος της ιστορίας. Πάντα μου άρεσαν οι ταμπέλες. Πάντα ενθουσιαζόμουν και συνεχίζω να ενθουσιάζομαι με καταστάσεις οι οποίες θεωρώ ότι είναι μέρος του κόσμου. Υποπτεύθηκα από πολύ μικρός ότι ο αθλητισμός είναι ένας απίθανος ατέρμονος παιχνιδότοπος παραγωγής ιστοριών. Και είναι, ασφαλώς, το πλουσιότερο πεδίο για να ψάχνεις και να βρίσκεις. Αυτό που επιδιώκεις στον αθλητισμό είναι η επιστροφή στη ρίζα. Θυμάμαι στο πρώτο παιχνίδι που έπαιξαν ο Πανιώνιος με τον Ολυμπιακό για το πρωτάθλημα Α1 πόλο Ανδρών την περίοδο 2010-11 ότι η επιδίωξή μου ήταν να γράψω μια βασική ιστορία για τη «μάχη» του Μάκη Βολτυράκη με τον Νίκο Δεληγιάννη. Μια ιστορία που ξεκίνησε το 2001, αλλά προσπάθησα να την αναμοχλεύσω 10 χρόνια αργότερα. Ήμουν άτυχος διότι ώρες πριν το ματς ο Δεληγιάννης τραυματίστηκε και ο Χρήστος Φλώρος πήρε τη θέση του, αλλά ο Ολυμπιακός νίκησε έτσι κι αλλιώς 10-9, σε ένα ματς που λογόφεραν ο Αντώνης Βλοντάκης με τον Ανδρέα Μιράλη.

Κάθε τέτοια ιστορία είναι διαμαντένια. Έχει κινήσεις και ηρωισμούς. Έχει ανατροπές και εντυπωσιακές επιστροφές. Το τοπ 10 αυτών των ιστοριών για μένα θα μπορούσε να έχει ως εξής:

-Το χρυσό της Γιουγκοσλαβίας στο Ευρωμπάσκετ του 1995.

-Η επιστροφή του Τζόρνταν από το μπέιζμπολ και το θριπίτ των Μπουλς από το 1996 έως το 1998.

-Ο μήνας που ο Ρότζερ Φέντερερ κατέκτησε το Ρολάν Γκαρός και το Γουίμπλεντον του 2009.

-Τα 7 γκολ του Φέρεντς Πούσκας στους τελικούς Κυπέλλου Πρωταθλητριών του 1960 (Ρεάλ Μαδρίτης-Άιντραχτ Φρανκφούρτης 7-3) και του 1962 (Μπενφίκα-Ρεάλ Μαδρίτης 5-3). Η Ίντερ είχε απορρίψει τον «Πάντσο» το 1958 επειδή ήταν μεγάλος σε ηλικία.

-Η νίκη του Μοχάμεντ Αλί επί του Τζορτζ Φόρμαν το 1974 στην Κινσάσα του Ζαΐρ, όταν κατέκτησε τον παγκόσμιο τίτλο στα βαρέα βάρη επτά χρόνια μετά τη λιποταξία από το Βιετνάμ. 

-Η επιστροφή του Ρομπέρτο Μπάτζιο από το χαμένο πέναλτι του τελικού του 1994 με τη Βραζιλία στα δύο εύστοχα πέναλτι του Μουντιάλ του 1998: ένα με τη Χιλή στους ομίλους και ένα στον προημιτελικό με τη Γαλλία.

-Το Μάστερς που κατέκτησε το 1986 η «Χρυσή Αρκούδα», ο σπουδαίος γκόλφερ Τζακ Νικλάους στην ηλικία των 46 ετών.

-Το Παγκόσμιο Κύπελλο που κατέκτησε η Ιταλία το 2006, στη σκιά του Calciopoli.

-To Γουίμπλεντον που κατέκτησε το 2001 ο Γκόραν Ιβανίσεβιτς μπαίνοντας με wild card.

-Ο Ρονάλντο στο Μουντιάλ του 2002, μια πρωτότυπο ποδοσφαιρική ιστορία με το παιχνίδι να συμπληρώνει 140 χρόνια.

Βεβαίως, το παρόν κείμενο δεν είναι αθλητικό, όσο κι αν θεωρώ ότι ο αθλητισμός παράγει διδάγματα και ιστορίες χρήσιμες για τον καθένα. Λίγες ώρες πριν το δημοψήφισμα νομίζω ότι ο αθλητισμός είναι το κατάλληλο πεδίο για να ακουμπήσεις. Άλλωστε, πριν 11 χρόνια η Ελλάδα πανηγύρισε το Euro. Και το διάστημα που πέρασε είναι υλικό που υπάγεται στους αρχαίους τραγικούς. Θυμάμαι το ξημέρωμα της 5ης Ιουλίου του 2004, ήμουν όπως είμαι τώρα, χωρίς δουλειά, αλλά κοιτούσα τον κόσμο γύρω μου και ήθελα να πάω στο περίπτερο και να φάω σοκολάτα. Και όπως ερχόταν η μέρα για να εγκαθιδρύσει το καθεστώς της, και όπως περπατούσα στον δρόμο, δεν ένιωθα πόσο όμορφος είναι ο κόσμος και άλλα τέτοια, αλλά πόσο μελαγχολικά αρμονικό, όμορφα άδειο, είναι το τέλος της γιορτής.

Το δημοψήφισμα δεν είμαι πεπεισμένος ότι συμβολίζει την αρχή μίας νέας μέρας. Σκέφτομαι ότι η ευεργεσία του είναι πως ξαφνικά θα ξυπνήσουμε και θα καταλάβουμε ποια είναι τα λάθη που κάναμε μέσα στην εβδομάδα, με πρώτιστο την οργή μας. Αλλά καταλαβαίνω ότι δεν πρόκειται στα αλήθεια να τα παραδεχθούμε. Άσχημα πράγματα θα συμβούν ό,τι και να γίνει και πανικοβλημένοι, σαν κορίτσια που τα έχουν αφήσει τα αγόρια τους, θα τα βάλουμε με τους άλλους που θα έχει περάσει η γνώμη τους. Το πρόβλημα με τους χαρακτήρες, όμως, και τις σπασμωδικές αντιδράσεις θα παραμείνει και αυτό θα είναι μία πληγή η οποία δεν λύνεται. Γεννιόμαστε ως εξελιγμένα είδη των προγόνων μας και από εμάς περιμένουν να μην κάνουμε τα λάθη του παρελθόντος. Η μορφή του λάθους που κάνουμε τώρα είναι αναμφισβήτητα  διαφορετική από τις προηγούμενες (διαδικτύου υπάρχοντος γαρ), αλλά η ουσία του είναι η ίδια.

Διάβασα πολλά στάτους (μέχρι να χάσω την υπομονή μου με το Facebook), που ανέφεραν ότι «ο Τσίπρας οδήγησε τους Έλληνες σε “εθνικό διχασμό”». Αυτό μου θύμισε ένα αστείο που προσφάτως έγραψα και το είπε ο Λούι Σι Κέι: «Λέει ένας άντρας σε έναν άλλο, “της είπα κάτι και πληγώθηκε”. Δηλαδή η κοπέλα από μόνη της αποφάσισε να πληγωθεί. Δεν την πλήγωσες εσύ». Το δημοψήφισμα που αποφάσισε ο Τσίπρας, ο πρώτος πρωθυπουργός από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου που παρευρίσκεται σε συλλαλητήριο με πρόβλημα υγείας, έστω και μικρό, εμφανές, μας οδηγεί στη διαφωνία. Οι τσακωμοί πάνω στη διαφωνία μας οδηγούν στον εθνικό διχασμό. Αν υπάρξει εθνικός διχασμός θα μεταφράσουμε το δημοψήφισμα σε αιτία και τις σπασμωδικές αντιδράσεις μας σε αφορμή: η πραγματικότητα θα είναι η αντίθετη. Αντί να σφαζόμαστε έστω εκ του μακρόθεν, θα μπορούσαμε απλώς να διαφωνούμε, χωρίς να πολώνουμε το κλίμα και ταυτοχρόνως τις ζωές μας. Χωρίς να χρησιμοποιούμε την επίθεση για αμυντική στάση.

Είχα μία με δύο σπασμωδικές αντιδράσεις μέσα στην εβδομάδα. Αποφάσισα να κόψω όσο μπορούσα το home και το feed στο Facebook. Μετά το δημοψήφισμα θα προσπαθήσω να κρατήσω τη μετριοπάθειά μου απέναντι στις φρικαλεότητες. Από τη στιγμή που υιοθετώ μια γνώμη υποθέτω ότι έχει κενά: καμία γνώμη δεν είναι τέλεια, διότι είναι θεωρητική. Και θα έπρεπε να ανησυχούμε, γενικώς, για τα κενά που υπάρχουν στη γνώμη μας, διότι αυτό διαχωρίζει το ανοικτό μυαλό από τον αρτηριοσκληρωτικό. Το συμπεριφορισιακό ζήτημα, όμως, είναι άλλο καπέλο. Δεν θα μάθετε, δα, από εδώ ότι ο χαρακτήρας δοκιμάζεται σε καταστάσεις πανικού με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο δοκιμάζεται σε καταστάσεις εξουσίας.

Ο «εθνικός διχασμός» είναι μία καλή δικαιολογία στα χείλη αυτών που δεν αντέχουν να διαφωνούν κάποιοι με τη γνώμη τους. Τα λάθη που επαναλαμβάνονται, στον πρώτο Ψυχρό Εμφύλιο αυτής της χώρας που επίσης οφείλεται στην ευρυζωνικότητα, δεν επαναλαμβάνονται επειδή διαφωνούμε: αλλά διότι δεν αντέχουμε να διαφωνούν μαζί μας. Οι γνώμες μας θα ήταν πιο στέρεες και πιο τρυφερές αν δεν πάσχαμε από φόβο και εγωισμό, ο οποίος είναι το ίδιο πράγμα: αρχίζει ως γνώμη και εξελίσσεται ως ένα φεστιβάλ καφρίλας, με την απεγνωσμένη ανάγκη όπως νομίζουμε (στην πραγματικότητα, εγκληματική επιθυμία) να μην αφήσουμε κανέναν να ανέβει στην πλάτη μας, αν και μπορεί να μην είχε εξαρχής πρόθεση να το κάνει.