Η ζωή είναι ωραία

Τις τρεις τελευταίες μέρες του τουρνουά κολύμβησης στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του Καζάν έλαβαν χώρα οι κορυφαίες επιδόσεις της χρονιάς στα 200μ. πεταλούδα, στα 100μ. πεταλούδα και στα 200μ. μεικτή ατομική. Και ούτε μία εξ αυτών συνέβη στο Καζάν. Όλες έγιναν στο Σαν Αντόνιο, εκεί που γίνεται το πρωτάθλημα κολύμβησης των ΗΠΑ. Και όλες τις έκανε ο ίδιος κολυμβητής.

Ασφαλώς, θυμάστε τον Μάικλ Φελπς.

Είχα πρόβλημα να τον συμπαθήσω. Στην αρχή ήταν ένα παιδί-θαύμα με μεγάλο σαγόνι, το οποίο έκλεβε τη δόξα από το παιδί-θαύμα που υποστήριζα, τον Ίαν Θορπ. Στο Πεκίνο, το 2008, ο αγώνας του για τα 8 χρυσά μετάλλια με έβρισκε απέναντι. Ούτως ή άλλως, όλη εκείνη η εβδομάδα ήταν ένα τερατούργημα, ένα στρίμωγμα υπερδυνάμεων που σου έφερνε αναγούλα και σε έκανε να θέλεις να εγκαταλείψεις την τηλεόρασή σου. Η αίσθηση που είχες ήταν ότι ο κάθε παρακείμενος στο κολυμβητήριο του Πεκίνου μπορούσε να εισέλθει στο κολυμβητήριο και να κάνει παγκόσμιο ρεκόρ. Η πορεία του Φελπς για τα 8 χρυσά και τη «διαγραφή» της πρωτοκαθεδρίας του Μαρκ Σπιτς που είχε 7 από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972, ήταν ένα ζήτημα που με γέμιζε αγανάκτηση όσο εξελισσόταν. Όταν τη σκαπούλαρε λόγω Λίτζακ στα 4Χ100μ. ελεύθερο, ήταν πολύ πρώιμο. Άλλά, έπειτα, ήρθε η κούρσα των 100μ. πεταλούδα με τον Μίλοραντ Τσάβιτς, η μόνη στην οποία ο Φελπς αρκέστηκε σε ολυμπιακό ρεκόρ και εκείνη που έγραψε όλη την ιστορία: ο Αμερικανός πέρασε τον Σέρβο στο τέλος για ένα εκατοστό του δευτερολέπτου, σε μία κούρσα που τα μεγάλα δίκτυα έδειξαν στοπ καρέ δύο διαφορετικά φινάλε: στο ένα, του BBC, ο Τσάβιτς ήταν εκείνος που νίκησε. Στο δεύτερο, του Sports Illustrated, ο Φελπς φαίνεται ότι τερματίζει πρώτος. Οι Σέρβοι δεν εφεσιβάλλουν για την απόφαση.

Έχω δει μια ντουζίνα φορές την κούρσα αυτά τα επτά χρόνια. Στην αρχή ήμουν εξοργισμένος. Για κάποιο χρονικό διάστημα περνούσα από άρνηση, επειδή θεωρούσα ότι έκλεψαν τον Τσάβιτς για να αβαντάρουν τον Φελπς. Νόμιζα, και αυτό νομίζω ακόμα, ότι οι Σέρβοι δεν έκαναν έφεση επειδή έχουν αυξημένο το επίπεδο ειρωνείας στο αίμα τους. Ο Ζακ Ρογκ είχε δηλώσει, την αμέσως προηγούμενη μέρα, ότι ο Μάικλ Φελπς είναι ο άγιος του τουρνουά. Κάθε φορά που ο λόγος έφθανε σε αυτήν την κούρσα, σε οποιοδήποτε κείμενο, άφηνα μια στάλα ειρωνείας για εκείνη την επικράτηση, ίσα ίσα για να αισθανθώ καλύτερα. Και αφού πέρασαν κάποια χρόνια και μπόρεσα να ξαναδώ τον τελικό και μετά να τον δω ξανά, θέλω να πω πως μόνο το γκολ-φάντασμα του Τζεφ Χαρστ είναι η άλλη στιγμή που θυμάμαι και η οποία δεν έχει βρει την απάντησή της ακόμα, μια και του χρόνου συμπληρώνονται 50 χρόνια από τον τελικό του Μουντιάλ του 1966. Ειλικρινά, δεν ξέρω αν ο Φελπς νίκησε σε αυτήν την κούρσα. Δεν μπορώ να καταλάβω. Κάθε φορά κοιτάζω τις δύο λήψεις σαν να είναι η πρώτη φορά. Στη λήψη από πάνω ο Αμερικάνος σχολιαστής βλέπει ξανά τον τερματισμό και κάνει μια παύση, διότι μπορεί και να καταλαβαίνει ότι ο Τσάβιτς ακουμπάει τον τοίχο. Στη λήψη από δίπλα, φαίνεται ότι ο Φελπς δραπέτευσε από τη φυλακή που θα τον έκλεινε ο Τσάβιτς και κατέκτησε το έβδομο χρυσό μετάλλιό του. Κατά τη γνώμη μου είναι μέσα στις 10 κορυφαίες αθλητικές στιγμές όλων των εποχών. Και σημασία έχει, τελικά, πώς ο Φελπς βρέθηκε να κλέβει τη στιγμή από τον Τσάβιτς. Πώς έφθασε στο σημείο να χρειάζεται να σκεφτεί για το τι πρέπει να κάνει για να κλέψει τη νίκη. Όταν ο Τσάβιτς κάνει την τελευταία χεριά του και απλώνει τα χέρια για να ακουμπήσει τον τοίχο και ο Φελπς, που φαινόταν ότι θα έκανε το ίδιο κάνει άλλη μισή χεριά και φθάνει με το κορμί του πιο κοντά στον τερματισμό. Ο Τσάβιτς έχει απλωμένα τα χέρια του στο αγωνιώδες ταξίδι τους προς το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο και ο Φελπς τα φέρνει από το άνοιγμά τους κοντά ώστε να συναντηθούν κατευθείαν στον τοίχο. Η στιγμή είναι το απόγειο της πνευματικής διαύγειας μιας μεγαλοφυΐας είτε νίκησε ή όχι, είτε ο Τσάβιτς ακούμπησε τον τοίχο πριν αυτόν ή όχι. Το θέμα είναι αν ο Σέρβος με τα ακροδάχτυλά του βρέθηκε να κάνει πρώτος επαφή πριν τον Φελπς, αλλά το αληθινό θέμα, σε όλο τον μύθο του Αμερικανού είναι το πώς βρέθηκε στο σημείο να δημιουργήσει όλο αυτό το θρίλερ. Την είδα live, έβγαλα τα λυσσακά μου για το επιλεκτικά καπιταλιστικό καθεστώς των Ολυμπιακών Αγώνων και έπειτα δεν ήθελα να την δω ξανά.

Θέλω να καταλήξω κάπου και δεν είναι ρετρό το ζήτημα, απλώς η φάση με τον Τσάβιτς πιάνει αναγκαστικά πολύ χώρο. Είναι σαν το βραδινό φαγητό: για να το γλιτώσω, πρέπει να μην ανοίξω το ψυγείο. Αν το κάνω και πρέπει να διαφεντεύσω τις δικές μου άμυνες, την πάτησα.

Το 2008 ο Φελπς ήταν 23 ετών. Τον Αύγουστο του 2008, σχεδόν τέτοιες μέρες. Στις 16 συμπληρώνονται 7 χρόνια από εκείνη την κούρσα και ήδη έχουν ενεργοποιηθεί οι μηχανισμοί ότι μπαίνουμε σε ολυμπιακή χρονιά.

Δεν ήμουν, λοιπόν, φαν της πορείας του για τα 8 χρυσά μετάλλια, διότι ήθελα να συνεχίσει να έχει την πρωτοκαθεδρία ο Μαρκ Σπιτς. Ο Φελπς ήταν ανοίκειος σε μένα, αν και δεν είχα το... ναδαλικό αισθητήριο στην περίπτωσή του. Το πρόβλημά μου ήταν ότι έμοιαζε κάτι, σε αυτή τη διαδρομή, εξόχως τερατικό, κάτι που έκανε τα μηνίγγια μου να σφίγγονται. Ο Μαρκ Σπιτς ήταν ένας ήρωας one night stand: προφανώς δεν αμφιβάλλεις ότι επρόκειτο για κολυμβητή έξοχο, αλλά δεν ήταν καν ο καλύτερος στην ιστορία. Ο Φελπς είχε ήδη κατακτήσει 8 μετάλλια στην Αθήνα, τα 6 χρυσά, και 20 μετάλλια σε Παγκόσμια Πρωταθλήματα, τα 17 χρυσά. Ήταν ήδη ο κορυφαίος κολυμβητής όλων των εποχών και αυτό ήταν το μόνο που θα μπορούσε να συγκρατήσει την άνοδό του. Ήταν η μόνη απάτητη κορυφή και δεν ήθελα να την πιάσει. Κατακτούσε τα μετάλλια και ελάχιστοι ήταν οι πανηγυρισμοί. Στα 200μ. πεταλούδα στο Πεκίνο έγινε προκλητικός: έκανε 1.52.03 και οι σχολιαστές έλεγαν ότι του κόστισε που δεν κατέβηκε το 1.52.00. Οι επτά από τις οκτώ κούρσες του ήταν παγκόσμιο ρεκόρ: η μόνη που δεν ήταν ήταν εκείνη που ήρθε από πίσω για να νικήσει. Τα 8 χρυσά στο Πεκίνο διέλυσαν κάθε αμφιβολία ότι πρόκειται για τον κορυφαίο κολυμβητή όλων των εποχών. Ήταν πέντε ατομικά αγωνίσματα και τρεις σκυτάλες. Ήταν, εν πάση περιπτώσει, κάτι μοναδικό στα χρονικά και ενδεχομένως ανεπανάληπτο, αφού δεν μπορείς να φανταστείς κάποιον, τα επόμενα 7.291 χρόνια, να μπορεί να πάρει 9 χρυσά. Βεβαίως, φαντάζομαι ότι το ίδιο συνέβαινε μέχρι ο Φελπς να κάνει ορατό το σενάριο των 8 χρυσών μεταλλίων.

Η συμπάθειά μου προς το πρόσωπό του ήρθε απρόσκλητη, την πρώτη μέρα του τουρνουά κολύμβησης στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου: ήδη υπήρχε μια υποψία από το 2009 και το Παγκόσμιο της Ρώμης, όταν ο Ντίτερ Μπίντερμαν (αυτή η απάτη των συνθετικών μαγιό) τον διέλυσε στα 200μ. ελεύθερο και επέστρεψε για να νικήσει στα 100μ. πεταλούδα και... να την πληρώσει ο Τσάβιτς. Αλλά εκείνη η κούρσα των 400μ. μεικτή ατομική ήταν κάτι άλλο: το γεγονός ότι δεν βρέθηκε στο βάθρο, ότι ο Λόχτε έκανε περίπατο, έμοιαζε να αποτελεί την απόλυτη ασέβεια. Βεβαίως, ήταν το δικό του anchor, η τελευταία παράσταση: αλλά δεν περίμενα πως θα καταποντιστεί σε τέτοιο σημείο. Η επιστροφή του στα μετάλλια στους Αγώνες ήταν απίστευτη και κέρδισε τη συμπάθειά μου σε βαθμό που, πια, μου απαγορεύω να δω την κούρσα των 200μ. πεταλούδα στην οποία έχασε στο τέλος από τον Τσαντ λε Κλος, επειδή φοβάμαι πως θα στενοχωρηθώ. Νίκησε όμως στα 100μ. πεταλούδα και στα 200μ. μεικτή ατομική και έκλεισε τα χρυσά μετάλλιά του (18 ρε φίλε, έχοντας πέσει σε 23 κούρσες συνολικά) με τα 4Χ100μ. μεικτή ομαδική. Και μετά αποσύρθηκε.

Εδώ, ουσιαστικά, ξεκινούν όλα. Η σχέση του με τον προπονητή του, Μπομπ Μπόουμαν, είναι απολαυστική. Προφανώς, για να παράγεις ένα αθλητικό τέρας πρέπει να είσαι μια ιδιοφυΐα. Ο Μπόουμαν μπορούσε να χαλαρώσει. Ο Φελπς, για τον επόμενο χρόνο, ασχολήθηκε με το γκολφ, στο οποίο ήταν εξαιρετικός. Μετά ο Μπόουμαν του αποκάλυψε ότι έχει χάσει εκατοντάδες ώρες ύπνου για να τον κάνει καλύτερο, κάτι που ο Φελπς ούτε καν μπορούσε να φανταστεί. Τον Σεπτέμβρη του 2014 συνελήφθη να οδηγεί μεθυσμένος. Ζήτησε αμέσως συγγνώμη. Για μένα, αυτό το σκηνικό, όπως και η φάση της κάνναβης τον Φεβρουάριο του 2009, αλλά και το αμέσως προηγούμενο, πάλι με οδήγηση και αλκοόλ, τον Νοέμβριο του 2004, είναι ψιλά γράμματα. Οι αντιδράσεις του κόσμου αποτέλεσαν μια κοινότοπη ηθικολογία. Ποιος ξέρει πόσοι αθλητές έχουν βρεθεί σε πιο ευάλωτο καθεστώς και την έχουν γλιτώσει επειδή απλώς... δεν υπήρχε αστυνομία.

Όταν ο Φελπς βρέθηκε σε κολυμβητήριο, ήταν φυσιολογικό να κολλήσει. Όλα ξεκινούν από την πρώτη χεριά. Ο Μπόουμαν δεν ήθελε να μπει ξανά σε αυτήν τη διαδικασία. Οι επιδόσεις του, στις αρχές του 2005, ήταν απογοητευτικές. Και ξαφνικά, στο πρωτάθλημα των ΗΠΑ στο Σαν Αντόνιο, που διεξήχθη κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος του Καζάν, έκανε 1.52.94 στα 200μ. πεταλούδα, 50.45 στα 100μ. πεταλούδα και 1.54.75 στα 200μ. μεικτή ατομική. Στην τρίτη βρέθηκε να είναι σε τροχιά παγκόσμιου ρεκόρ για 175 μέτρα. Επίσης, προκρίθηκε στον τελικό του προσθίου.

Αλλά το πιο σημαντικό για μένα είναι η αλλαγή στον χαρακτήρα του.

Φθάνοντας στο πικ σου ως αθλητή πρέπει να είναι ανυπόφορο βασανιστήριο. Φυσικά, ζεις καταστάσεις που δισεκατομμύρια άνθρωποι θα ήθελαν απλώς να ψηλαφίσουν. Αλλά οι φωτογράφοι, οι δημοσιογράφοι, ο τρόπος για να μπαίνεις σε έναν τόπο... χλοερό, κάπου που πιθανότατα ζουν μόνο νεκροί, η ανάγκη και η απαίτηση να νικάς, γίνονται δηλητήριο. Ο Φελπς ήταν ανίκανος, σε κάποια φάση, να πανηγυρίσει. Στο Πεκίνο το έκανε δύο φορές, δηλαδή στην περίπτωση που ο Λίτζακ κονιορτοποίησε τον Μπερνάρ και άφησε όλο τον κόσμο της κολύμβησης ενεό στην κορυφαία κούρσα 4Χ100μ. όλων των εποχών και στα 100μ. πεταλούδα. Γενικώς, οι αντιδράσεις του βρωμοκοπούσαν μεγαλείο και αλαζονεία. Για αυτό και στο Σαν Αντόνιο οι πανηγυρισμοί του ήταν μία εκπληκτική μεταστροφή, έστω και αν δεν υπήρξε κάτι παράλογο σε αυτή.   

Ο Φελπς κολύμπησε με κλάση και βιασύνη στο Σαν Αντόνιο. Το προηγούμενο διάλειμμα και η επιστροφή δεν τον διαφοροποίησε από όλους τους προηγούμενους σπουδαίους πρωταθλητές, οι οποίοι δεν άντεξαν μακριά από το σπορ τους και επέστρεψαν. Στην αρχή θεωρούσα ότι είναι ένα διαφημιστικό κόλπο, άλλωστε κάποια χρόνια πριν το ίδιο συνέβη με τον Ίαν Θορπ. Ωστόσο, εκείνες οι κούρσες στο Σαν Αντόνιο και ο τρόπος που πανηγύριζε; Πόσο διαφορετικό ήταν ακόμα και από εκείνη την τελευταία κούρσα των 200μ. πεταλούδα στο Λονδίνο, όταν ο υπέροχος αυτός πεταλουδίστας, με ένα κορμί που χορεύει τον αρχέγονο χορό οριζοντίως, που λικνίζεται μέσα στο νερό στο απόλυτο ταίριασμα, πήρε το 22ο μετάλλιό του και αποδέχθηκε τη λήξη της κούρσας με μια συγκρατημένη μελαγχολία; Ο Φελπς τερμάτισε στα 200μ. πεταλούδα, στα 100μ. πεταλούδα και στα 200μ. μεικτή ατομική, ανέβηκε στην κορδέλα, χαστούκισε το νερό, έδωσε στο κοινό, το οποίο ούτως ή άλλως ήταν αλλοπαρμένο διότι πρέπει να παρανοείς όταν είσαι κάπου που γράφεται μία ιστορία η οποία είναι κάπως ιδιωτική, έναν ρυθμό που οι Who, οι Stones και ο Τζιμ Μόρισον θα ήταν περήφανοι. Στα 30 του, έφθασε η στιγμή που ο Μάικλ Φελπς μετατράπηκε σε κανονικό άνθρωπο. Ποια ευτυχισμένη συγκυρία τον έφερε σε αυτό το στάδιο που μπορεί να εκτιμήσει βαθιά ό,τι έχει καταφέρει και, ταυτοχρόνως, να βρίσκεται στο λυκαυγές μιας ανάνηψής του;

Ο Μάικλ Φελπς είναι πια ένας ξεχωριστός αθλητής και όχι ένας υπεραθλητής. Μόλις έκανε το 1.52.94 ο Μπομπ Μπόουμαν τόνισε ότι είναι αναγκασμένος να σκεφτεί διαφορετικά την ιστορία τους. Η σχέση τους, που ξεκίνησε από τα 11 του όταν πήγε στην υπέροχη μητέρα του, ένα θεατρικό μονόπρακτο μαζί με τις δύο αδελφές του στα κολυμβητήρια της οικουμένης, και της είπε, «ο γιος σας θα γίνει εκπληκτικός κολυμβητής και θα κάνει πράγματα που δεν έχουν γίνει στο παρελθόν», έχει περάσει σε εκείνο το στάδιο που βρίσκονται οι μακρόχρονοι γάμοι, όταν η γυναίκα μπορεί να βλέπει τον άντρα της χωρίς να τον κοιτάζει και ο άντρας μπορεί να την ακούει χωρίς να την προσέχει. Ο Μπόουμαν είναι φανερό ότι τον αφήνει να κάνει το κέφι του και ενεργεί κατά τα αποτελέσματα. Δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζει το πρόγραμμα που ακολουθεί η «σφαίρα της Βαλτιμόρης» στην προπόνηση, επειδή προφανώς εμπιστεύεται το συναρπαστικό ένστικτό του, εκείνο που έφερε την πιο μυθική… μισή χεριά στην ιστορία του αθλητισμού. Η συμμαχία τους, που πιθανότατα, από εδώ και πέρα, να λειτουργήσει με την αγριότητα και την αυταπάρνηση του προηγούμενου ολυμπιακού κύκλου (τον οποίο ο Φελπς ολοκλήρωσε, πλην των 22 ολυμπιακών μεταλλίων και με 33 μετάλλια σε Παγκόσμια Πρωταθλήματα, τα 26 χρυσά, τα 6 ασημένια και το 1 χάλκινο!), είναι και η δική τους τελευταία παράσταση, στην οποία οι ίδιοι θα ψυχαγωγηθούν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο, ακόμα και αν, κατ’ επίφαση, βγαίνουν προς άγραν ακόμα περισσότερων μεταλλίων δίπλα στην Κόπα Καμπάνα, εκεί που ακόμα και οι πεταλούδες είναι ερωτικά όντα. Πόσω μάλλον ο Φελπς, με τη θαυμάσια ρουτίνα του πριν πέσει στο νερό, όταν ενώνει τα χέρια του πάνω από την πλάτη του και τα… κοπανάει πάνω του διαγωνίως, το οποίο δημιουργεί ένταση ακόμα και στον θεατή, πόσω μάλλον στους κολυμβητές που συνήθως βρίσκονται στις διαδρομές 5 και 6.